KONWENCJA Nr 183 MIĘDZYNARODOWEJ ORGANIZACJI PRACY dotycząca rewizji Konwencji dotyczącej ochrony macierzyństwa (zrewidowanej), z 1952 r. Konferencja Ogólna Międzynarodowej Organizacji Pracy, zwołana do Genewy przez Radę Administracyjną Międzynarodowego Biura Pracy i zebrana tam w dniu 30 maja 2000 r. na osiemdziesiątej ósmej sesji, i odnotowując potrzebę dokonania rewizji Konwencji dotyczącej ochrony macierzyństwa (zrewidowanej), z 1952 r. i Zalecenia dotyczącego ochrony macierzyństwa, z 1952 r. w celu dalszego promowania równości wszystkich pracujących kobiet oraz zdrowia i bezpieczeństwa matki i dziecka, a także w celu uwzględnienia zróżnicowania w rozwoju gospodarczym i społecznym Członków, jak również różnorodności przedsiębiorstw oraz postępów w zakresie ochrony macierzyństwa w ustawodawstwach i praktyce krajowej, i przypominając postanowienia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka (1948 r.), Konwencji Organizacji Narodów Zjednoczonych dotyczącej eliminacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (1979 r.), Konwencji Praw Dziecka Organizacji Narodów Zjednoczonych (1989 r.), Deklaracji Pekińskiej i Platformy Działania (1995 r.), Deklaracji Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej równości szans i traktowania pracujących kobiet (1975 r.), Deklaracji Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej fundamentalnych zasad i praw w pracy oraz jej Follow-up (1998 r.), jak również międzynarodowe konwencje i zalecenia dotyczące pracy, zmierzające do zapewnienia równości szans i traktowania pracujących mężczyzn i kobiet, w szczególności Konwencję dotycząca pracowników mających obowiązki rodzinne, z 1981 r., i uwzględniając warunki pracujących kobiet oraz potrzebę zapewnienia ochrony podczas ciąży, co stanowi wspólny obowiązek rządu i społeczeństwa, i postanowiwszy przyjąć niektóre wnioski w sprawie rewizji Konwencji dotyczącej ochrony macierzyństwa (zrewidowanej), z 1952 r. i Zalecenia z 1952 r., która to sprawa stanowi czwarty punkt porządku dziennego sesji, postanowiwszy, że wnioski te zostaną ujęte w formę konwencji międzynarodowej, przyjmuje dnia piętnastego czerwca dwutysięcznego roku następującą Konwencję, która otrzyma nazwę: Konwencja dotycząca ochrony macierzyństwa, z 2000 r. ZAKRES Artykuł 1 Dla celów niniejszej Konwencji określenie „kobieta” ma zastosowanie, bez jakiejkolwiek dyskryminacji, do każdej osoby płci żeńskiej, a określenie „dziecko” ma zastosowanie do każdego dziecka, bez jakiejkolwiek dyskryminacji. Artykuł 2 1. Niniejsza Konwencja ma zastosowanie do wszystkich zatrudnionych kobiet, w tym do kobiet wykonujących nietypowe formy pracy zależnej. 2. Jednakże, każdy Członek, który ratyfikuje niniejszą Konwencję, może, po konsultacji z reprezentatywnymi organizacjami zainteresowanych pracodawców i pracowników, wyłączyć całkowicie lub częściowo z zakresu Konwencji ograniczone kategorie pracowników, jeżeli jej zastosowanie do nich może powodować szczególne problemy istotnej natury. 3. Każdy Członek, który korzysta z możliwości zapewnionych w poprzednim ustępie wymieni, w pierwszym sprawozdaniu ze stosowania Konwencji składanym zgodnie z Artykułem 22 Konstytucji Międzynarodowej Organizacji Pracy, kategorie pracowników w ten sposób wyłączonych i poda przyczyny ich wyłączenia. W swoich następnych sprawozdaniach, Członek przestawi środki podjęte w celu stopniowego rozszerzania postanowień Konwencji na te kategorie. OCHRONA ZDROWIA Artykuł 3 Każdy Członek, po konsultacji z reprezentatywnymi organizacjami pracodawców i pracowników, przyjmie właściwe środki w celu zapewnienia, że kobiety w ciąży lub karmiące nie są zobowiązane do wykonywania pracy, która przez właściwą władzę została określona jako niebezpieczna dla zdrowia matki lub dziecka albo kiedy ocena tego stwarza poważne zagrożenie dla zdrowia matki lub dziecka. URLOP MACIERZYŃSKI Artykuł 4 1. Kobieta, do której ma zastosowanie niniejsza Konwencja, po przedstawieniu zaświadczenia lekarskiego lub innego właściwego zaświadczenia, jak to określa ustawodawstwo i praktyka krajowa, stwierdzającego przypuszczalną datę porodu, będzie upoważniona do urlopu macierzyńskiego nie krótszego niż 14 tygodni. 2. Długość okres urlopu, o którym mowa powyżej, będzie określona przez każdego Członka w deklaracji towarzyszącej jego ratyfikacji niniejszej Konwencji. 3. Każdy Członek może następnie złożyć Dyrektorowi Generalnemu Międzynarodowego Biura Pracy dalszą deklarację wydłużającą okres urlopu macierzyńskiego. 4. Dla należytego uwzględnienia ochrony zdrowia matki i dziecka, urlop macierzyński będzie obejmował okres sześciu tygodni obowiązkowego urlopu po porodzie, chyba że zostanie to inaczej uzgodnione na szczeblu krajowym przez rząd i reprezentatywne organizacje pracodawców i pracowników. 5. Przedporodowa część urlopu będzie wydłużona o każdy okres przypadający między przewidywaną datą porodu a rzeczywistą datą porodu, bez jakiegokolwiek skracania obowiązkowej części urlopu poporodowego. URLOP W PRZYPADKU CHOROBY LUB KOMPLIKACJI Artykuł 5 Na podstawie zaświadczenia lekarskiego, będzie zapewniany dodatkowy urlop przed lub po okresie urlopu macierzyńskiego w przypadku choroby, komplikacji lub zagrożenia komplikacjami wynikającymi z ciąży lub porodu. Charakter i maksymalna długość takiego urlopu może być określona zgodnie z ustawodawstwem i praktyką krajową. ŚWIADCZENIA Artykuł 6 1. Kobietom, które są nieobecne w pracy z powodu urlopu, o którym mowa w Artykułach 4 lub 5, będą zapewnione, zgodnie z ustawodawstwem i regulacjami krajowymi, albo w każdy inny sposób zgodny z praktyką krajową, świadczenia pieniężne. 2. Świadczenia pieniężne będą na takim poziomie, który zapewnia, że kobieta może utrzymać siebie i dziecko we właściwych warunkach zdrowotnych i na stosownym poziomie życia. 3. Jeżeli, zgodnie z ustawodawstwem lub praktyką krajową, świadczenia pieniężne wypłacane w związku z urlopem, o którym mowa w Artykule 4, są oparte na poprzednich zarobkach, wysokość takich świadczeń nie będzie niższa niż dwie trzecie poprzednich zarobków kobiety lub takich zarobków, które są brane pod uwagę dla celów obliczania świadczeń. 4.Jeżeli, zgodnie z ustawodawstwem lub praktyką krajową, do określania świadczeń pieniężnych wypłacanych w związku z urlopem, o którym mowa w Artykule 4, używane są inne metody, wysokość takich świadczeń będzie porównywalna do wysokości wynikającej średnio ze stosowania poprzedniego ustępu. 5. Każdy Członek zapewni, aby warunki dla uzyskania świadczeń pieniężnych mogły być spełnione przez przeważającą większość kobiet, do których ma zastosowanie niniejsza Konwencja. 6. Jeżeli kobieta nie spełnia warunków uprawniających ją do otrzymywania, na podstawie ustawodawstwa i regulacji krajowych albo innego sposobu zgodnego z praktyką krajową, świadczeń pieniężnych, będzie ona uprawniona do adekwatnych świadczeń z funduszy pomocy socjalnej, pod warunkiem spełnienia wymogów niezbędnych dla uzyskania takiej pomocy. 7. Zgodnie z ustawodawstwem i przepisami krajowymi albo we wszelki inny sposób zgodny z praktyka krajową, kobiecie i dziecku zapewniane będą świadczenia lekarskie. Świadczenia lekarskie będą obejmowały opiekę przed porodem, w czasie porodu i po porodzie, jak również, kiedy to niezbędne, opiekę szpitalną. 8. W celu ochrony sytuacji kobiet na rynku pracy, świadczenia związane z urlopem, o którym mowa w Artykułach 4 i 5 będą zapewniane poprzez obowiązkowe ubezpieczenia socjalne lub fundusze publiczne albo w sposób określony przez ustawodawstwo i praktykę krajową. Pracodawca nie będzie indywidualnie odpowiedzialny za koszty bezpośrednie takiego świadczenia pieniężnego na rzecz zatrudnianej przez niego kobiety, chyba że wyraził na to zgodę, z wyjątkiem sytuacji, kiedy: a) stanowi tak ustawodawstwo lub praktyka Państwa członkowskiego przed datą przyjęcia niniejszej Konwencji przez Międzynarodową Konferencję Pracy, lub b) jest to następnie uzgodnione na szczeblu krajowym przez rząd i reprezentatywne organizacje pracodawców i pracowników. Artykuł 7 1. Członek, którego gospodarka i system zabezpieczenia społecznego są niewystarczająco rozwinięte, będzie uznawany za przestrzegającego Artykuł 6 ustęp 3 i 4, jeżeli świadczenia pieniężne są zapewniane na poziomie nie niższym niż świadczenia wypłacane w przypadku choroby lub czasowej niepełnosprawności, zgodnie z ustawodawstwem i regulacjami krajowymi. 2. Członek, który korzysta z możliwości zapewnionych w poprzednim ustępie wyjaśni, w pierwszym sprawozdaniu ze stosowania Konwencji, składanym zgodnie z Artykułem 22 Konstytucji Międzynarodowej Organizacji Pracy, powody tego oraz wskaże poziom, na jakim zapewniane są świadczenia pieniężne. W swoich następnych sprawozdaniach, Członek przedstawi kroki podjęte w celu stopniowego podwyższania poziomu świadczeń. OCHRONA ZATRUDNIENIA I NIEDYSRYMINOWANIE Artykuł 8 1. Będzie ustanowione w ustawodawstwie lub regulacjach krajowych jako bezprawne, rozwiązanie przez pracodawcę zatrudnienia z kobietą w ciąży lub nieobecną z powodu urlopu, o którym mowa w Artykułach 4 i 5 albo podczas okresu następującego po jej powrocie do pracy, z wyjątkiem powodów nie związanych z ciążą lub porodem i jego konsekwencjami albo karmieniem dziecka. Ciężar udowodnienia, że powody zwolnienia nie są związane z ciążą lub porodem i jej konsekwencjami albo karmieniem dziecka będzie spoczywał na pracodawcy. 2. Kobieta, po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, ma zagwarantowane prawo do powrotu na to samo stanowisko lub stanowisko równoważne, wynagradzane według takiej samej stawki. Artykuł 9 1. Każdy Członek podejmie właściwe środki w celu zapewnienia, że macierzyństwo nie stanowi podstawy dyskryminacji w zatrudnieniu, w tym – pomimo Artykułu 2 ustęp 1 – w dostępie do zatrudnienia. 2. Środki, o których mowa w poprzednim ustępie będą obejmowały zakaz wymagania testu ciążowego lub zaświadczenia przeprowadzenia takiego testu, kiedy kobieta składa podanie o pracę, z wyjątkiem sytuacji, kiedy wymagane jest to przez ustawodawstwo lub regulacje krajowe w odniesieniu do pracy, która jest: a) zabroniona lub ograniczona dla kobiet w ciąży lub karmiących dzieci zgodnie z ustawodawstwem lub regulacjami krajowymi, lub b) jeżeli istnieje uznane lub znaczące zagrożenie dla zdrowia kobiety i dziecka. MATKI KARMIĄCE DZIECI Artykuł 10 1. Kobieta będzie miała prawo do co najmniej jednej przerwy dziennie lub dziennego skrócenia czasu pracy na karmienie dziecka. 2. Okres, kiedy przerwy na karmienie lub skrócenie czasu pracy jest dopuszczalne, ich liczba, długość przerw na karmienie oraz procedury skracania dziennego czasu pracy będą określone w ustawodawstwie i praktyce krajowej. Przerwy takie lub skrócenie dziennego czasu pracy będą liczone jako czas pracy i stosownie wynagradzane. DOKONYWANIE OKRESOWEGO PRZEGLĄDU Artykuł 11 Każdy Członek, po konsultacjach z najbardziej reprezentatywnymi organizacjami pracodawców i pracowników, będzie dokonywał okresowego badania stosowności wydłużenia okresu urlopu, o którym mowa w Artykule 4 lub podwyższenia wysokości lub poziomu świadczeń pieniężnych, o których mowa w Artykule 6. REALIZACJA Artykuł 12 Niniejsza Konwencja będzie realizowana w drodze ustaw lub regulacji, z wyjątkiem sytuacji, kiedy nadawany jest ona realizowana w drodze innych środków, takich jak układy zbiorowe, orzeczenia arbitrażowe lub decyzje sądowe albo w każdy inny sposób zgodny z praktyką krajową. STANDARDOWE POSTANOWIENIA KOŃCOWE Artykuł 13 Niniejsza Konwencja rewiduje Konwencję dotyczącą ochrony macierzyństwa (zrewidowaną), z 1952 r. Artykuł 14 Dyrektor Generalny Międzynarodowego Biura Pracy zostanie poinformowany o formalnych ratyfikacjach niniejszej Konwencji w celu ich zarejestrowania. Artykuł 15 1. Niniejsza Konwencja będzie obowiązywała tylko tych Członków Międzynarodowej Organizacji Pracy, których ratyfikacje zostaną zarejestrowane przez Dyrektora Generalnego Międzynarodowego Biura Pracy. 2. Wejdzie ona w życie po upływie dwunastu miesięcy od daty zarejestrowania przez Dyrektora Generalnego ratyfikacji niniejszej Konwencji przez dwóch Członków. 3. Następnie niniejsza Konwencja wejdzie w życie dla każdego Członka po upływie dwunastu miesięcy od daty zarejestrowania jego ratyfikacji. Artykuł 16 1. Członek, który ratyfikował niniejszą Konwencję, może ją wypowiedzieć po upływie okresu dziesięciu lat od daty początkowego wejścia jej w życie aktem przekazanym Dyrektorowi Generalnemu Międzynarodowego Biura Pracy i przez niego zarejestrowanym. Wypowiedzenie to nabierze mocy dopiero po upływie jednego roku od daty jego zarejestrowania. 2. Każdy Członek, który ratyfikował niniejszą Konwencję, a który w ciągu jednego roku po upływie okresu dziesięciu lat, wymienionego w poprzednim ustępie, nie skorzystał z prawa wypowiedzenia przewidzianego w niniejszym artykule, będzie związany postanowieniami niniejszej Konwencji na nowy okres dziesięciu lat i następnie będzie mógł ją wypowiedzieć po upływie każdego okresu dziesięciu lat, z zachowaniem warunków przewidzianych w niniejszym artykule. Artykuł 17 1. Dyrektor Generalny Międzynarodowego Biura Pracy zawiadomi wszystkich Członków Międzynarodowej Organizacji Pracy o zarejestrowaniu wszystkich ratyfikacji i aktów wypowiedzenia przekazanych mu przez Członków Organizacji. 2. Zawiadamiając Członków Organizacji o zarejestrowaniu drugiej zgłoszonej mu ratyfikacji, Dyrektor Generalny zwróci uwagę Członków Organizacji na datę wejścia w życie niniejszej Konwencji. Artykuł 18 Dyrektor Generalny Międzynarodowego Biura Pracy udzieli Sekretarzowi Generalnemu Organizacji Narodów Zjednoczonych w celu zarejestrowania, zgodnie z artykułem 102 Karty Narodów Zjednoczonych, wyczerpujących informacji o wszystkich ratyfikacjach i aktach wypowiedzenia, które zarejestrował zgodnie z postanowieniami poprzednich artykułów. Artykuł 19 Rada Administracyjna Międzynarodowego Biura Pracy, w każdym przypadku, gdy uzna to za potrzebne, przedstawi Konferencji Ogólnej sprawozdanie ze stosowania niniejszej Konwencji i rozpatrzy, czy należy wpisać na porządek dzienny Konferencji sprawę całkowitej lub częściowej jej rewizji. Artykuł 20 1. W razie przyjęcia przez Konferencję nowej konwencji wprowadzającej całkowitą lub częściową rewizję niniejszej Konwencji i jeżeli nowa konwencja nie stanowi inaczej: a) ratyfikacja przez Członka nowej konwencji wprowadzającej rewizję spowoduje z mocy samego prawa, bez względu na postanowienia artykułu 16 powyżej, natychmiastowe wypowiedzenie niniejszej Konwencji z zastrzeżeniem, że nowa konwencja wprowadzająca rewizję wejdzie w życie; b) począwszy od daty wejścia w życie nowej konwencji, wprowadzającej rewizję, niniejsza Konwencja przestanie być otwarta do ratyfikacji przez Członków. 2. Niniejsza Konwencja pozostanie w każdym razie w mocy w swej aktualnej formie i treści dla tych Członków, którzy ją ratyfikowali, a nie ratyfikowali konwencji wprowadzającej rewizję. Artykuł 21 Teksty angielski i francuski niniejszej Konwencji są jednakowo autentyczne.